Түркістан облысының мәдени мұрасы Астана сахнасында

фото ТОӘБҚ

V Дүниежүзілік көшпенділер ойындары аясында Түркістан облысының өнерпаздары Астана сахнасында жарқын әрі көркем өнер көрсетті. Бұл айтулы оқиға көшпелілер мәдениеті мен дәстүрлерін сақтауға және насихаттауға бағытталған «Бірлік керуендері» ауқымды жобасының бір бөлігі болды.

Осы шараға арнайы құрылған этноауылда қатысушылар көшпелілердің тарихи мұрасы мен дәстүрлі тұрмыс-тіршілігін бейнелейтін киіз үйлер тіккен. Олардың шебер безендірілген киіз үйлері мереке қонақтарының ғана емес, өлкенің мәдениеті мен тарихының атмосферасына енуге мүмкіндік алған көптеген көрермендердің де назарын аударды. Іс-шараның шарықтау шегі музыкалық дарындарды ғана емес, сонымен қатар Түркістан өлкесінің көшпелі өмір рухын және бай мәдени мұрасын көрсететін би өнерін де паш еткен өнерпаздардың өнер көрсетуі болды. Іс-шаралар бағдарламасында халық әуендеріне арналған дәстүрлі билер де, заманауи интерпретациялар да бар, олар ду қол шапалақтап, көпшіліктің көңілінен шықты. Сөз сөйлеген халық қалаулыларымен қатар зиялы қауым өкілдері де, әсіресе, жаһандану жағдайында мәдени дәстүрлер мен ұлттық құндылықтарды сақтаудың маңыздылығына тоқталды. Олар мұндай іс-шаралар елдің әртүрлі аймақтары арасындағы бірлікті нығайтуға, сондай-ақ жергілікті мәдени мұраға деген қызығушылықты сақтауға көмектесетінін атап өтті. Көрменің өту барысын талқылай келе, қонақтар көшпелілердің бірегей тарихын сақтау мақсатында мәдени алмасу мен ынтымақтастықты одан әрі дамытуға үміт білдірді. «Бұл іс-шара біздің бай мұрамызды көрсету алаңы ғана емес, сонымен қатар әртүрлі мәдениеттер арасында көпір салу мүмкіндігі болды», — деді халық қалаулылары. Осылайша, V Дүниежүзілік көшпенділер ойындарына Түркістан облысы өнерпаздарының қатысуы мәдени диалогтың жаңа көкжиектерін ашып қана қоймай, халықтар арасындағы бірлік пен өзара түсіністікті нығайту жолындағы маңызды қадам болды.

Дәстүрі мен мәдениетін ұлықтап жатқан түркістандықтар Тайқазанда қайталанбас тамаша кеш өткізді. Түркістандықтар Ақмола және Ұлытау өңірінен келген керуенмен бірге Тайқазан тарихи ескерткіші маңына жиналып, бірегей су құю рәсіміне қатысты. Бұл оқиға Қазақстанның әртүрлі аймақтарын біріктіретін халық бірлігі мен мәдени мұрасының символына айналды. Мереке ұйымдастырушылар мен жергілікті өнерпаздардың дәстүрді сақтау мен насихаттаудың маңыздылығын атап өткен құттықтау сөздерімен басталды. Су құю көнеден келе жатқан тазарту мен жаңару ғұрпы ретінде қазақ халқының мәдени өміріне ұзақ жылдар бойы енген. Ұлттық киім киген салтанатқа қатысушылар салт-дәстүр, әдет-ғұрып туралы білімдерін өскелең ұрпаққа жеткізе отырып, қуана бөлісті. Іс-шараның негізгі бөлімінен кейін бағдарлама мәдени-концерттік кешпен жалғасып, танымал өнерпаздар мен би ұжымдары өнер көрсетті. Көрермендер өлкенің бай тарихы мен мәдени дәстүрін көрсететін халықтық әсем әуендер, жалынды билер мен сан алуан театрландырылған қойылымдарды тамашалады. Қатысушылар мұндай іс-шаралар қоғамдастықтың ынтымақтастығына, түрлі аймақтар арасындағы мәдени байланысты нығайтып, болашақ ұрпақ үшін бірегей дәстүрлерді сақтауға көмектесетінін атап өтті. Тайқазандағы мереке тек мәдени мұраға құрмет көрсету ғана емес, сонымен қатар дәстүрлердің адамдарды қалай біріктіретінінің, алшақтық пен әлеуметтік кедергілерді еңсере алатынының жарқын мысалы болды. «Шаңырақ» этно шатырында өткен «Дала сазы» концертінде Түркістан облысының «Саялы Сарыағаш» фольклорлық ансамблі мен «Арша» тобы өнер көрсетті. Содан соң аламан айтысқа Түркістан облысының айтыс жүйріктері қатысты. Ақмола мен Ұлытау облыстарының ақындарымен көпшілікке қазақ айтыс өнерін паш етті. Облыс құрамасын «Алтын домбыра» иегері Бекарыс Шойбеков бастап келді. Жас ақындар – Нұрмахан Жақыпбек және Нұрдәулет Өмірбеков облыс намысын абыроймен қорғап шықты. Күннің екінші бөлігінде облыс өнерпаздары мен белгілі әнші Маржан Арапбаеваның қатысуымен «Түркістаным – Тұраным» гала-концерті өтті. Онда «TANBA» мен «TURAN boys» тобы, «ARTist» және «Фараб» би ансамблі, белгілі дәстүрлі әншілері Оразәлі Жаңабаев, Мағжан Әлтенбаев және Ахинбеков Руслан, Әлменов Тұрар, «Сарын» тобы, Дінмұхаммед пен Дана, Айзада Асылхан, «Саялы Сарыағаш» фольклорлық ансамблі мен «Арша» тобы өнер көрсетті. Осылайша қазақ мәдениеті шетелдік туристерге шабыт пен тосын сый тарту етті. Қазақстанның көшпелі мәдениетін бейнелейтін зәулім киіз үйлердің фонында шетелдіктер үшін қазақтың дәстүрлі өнерінің байлығымен сусындаудың бірегей мүмкіндігі қарастырылды. «Отырар» халық театры ұйымдастырған іс-шараларда келушілер назарына қазақтың мәдени мұрасының қайталанбас элементтерін көрсететін жарқын спектакльдер ұсынылды. «Отырар» қойылымдары актерлердің шеберлігін ғана емес, қазақтың салт-дәстүрінің тереңдігін де көрсетеді. Олар дала рухын жеткізіп, көне ғұрыптарды заманауи интерпретациялармен ұштастырып, көрермендерді аңыздар мен дәстүрлер әлеміне батырады. Әрбір қойылым қазақ халқының жан-дүниесін тереңірек түсінуге мүмкіндік беретін нақты уақытқа саяхат. Бағдарламаның сәніне айналған «Арша» тобының, сондай-ақ «Саялы Сарыағаш» фольклорлық ансамблінің сазды өнерлерін айтпай кету мүмкін емес. Олардың дәстүрлі әні тыңдарман жүрегінде терең із қалдыратын шынайылық пен сезімдік байлыққа толы. Әсіресе, ұлы композитор Шәмшінің әндерін бірге орындау жергілікті тұрғындармен бірге шетелдік қонақтардың жарқын сәттер сыйлады. Бұл өзара әрекеттесу бірегей атмосфераны тудырады — көрермендер тыңдап қана қоймай, сонымен қатар музыка мен би мерекесіне қатыса алады. Көптеген туристер үшін бұл ұмытылмас тәжірибе және қазақ халқына тән достық пен бірлік рухын сезіну мүмкіндігіне айналады. Әуезді үндерімен, дәстүрлі ырғақтарымен қазақ өнері шынында да ұмытылмас әсер қалдырады. Әрбір қонақ өздерін осы ғажайып мәдениеттің бір бөлшегіне айналғандай сезіммен тастап, жанды дауыста орындалған дәстүрлі әндер жүректерін жылу мен қуанышқа бөледі. Осылайша, іс-шаралар аясында ұсынылған қазақ өнері тек ойын-сауық құралы ғана емес, мәдени бірегейліктің маңызды концепциясына айналды. Ол дәстүрлерді сақтауға, сондай-ақ қазіргі әлемде ерекше құнды болып табылатын әртүрлі мәдениеттер арасында көпір орнатуға көмектесті. Түркістандықтардың көрме-жәрмеңкесі кең көлемде өтіп, жергілікті қолөнершілердің бұйымдары келушілердің назарын аударды. Дәстүрге айналған бұл мәдени мереке облысымыздан келген 15 дарынды шебердің сүйіспеншілік пен шеберлікпен жасаған бірегей бұйымдарын көрсететін тамаша алаңға айналды. Таңертеңнен бастап көрме алаңы үй тағамдарының хош иісіне, музыка үні мен достық күлкіге толы болды. Келушілер әр бұрышты қызығушылықпен аралап, қолөнер бұйымдарын көрсететін түрлі-түсті көрме стендтеріне тоқтады: әдемі тоқыма өнері, оюланған ағаш бұйымдары, керамика, зергерлік бұйымдар және т.б. Әр суретші өз шығармаларын жасау процесі мен артындағы шабыт туралы айтып, өз білімдерін жомарттықпен бөлісті. Көрмемен қатар бай мәдени бағдарлама да өтті. Қонақтарға жергілікті ұжымдардың музыкалық қойылымдары, халық билері мен қолөнер шеберлік сабақтары ұсынылды, ал кішкентайлар үшін ойын алаңдары ұйымдастырылып, олар қарапайым қолөнер бұйымдарын жасауда бақтарын сынады. Сонымен қатар, өткен сайыстар мен викториналар іс-шараның атмосферасына қосымша жағымды эмоциялар әкелді. Қолөнер шеберлерінің өз бұйымдарын қалың жұртшылыққа ұсыну мүмкіндігіне ие болды. Олардың көпшілігі мұндай көрмелер қолөнерді танымал етіп қана қоймай, жаңа клиенттер мен серіктестер табуға көмектесетінін атап өтті. Көрменің сәтті өтуі – шеберлер мен бірегей бұйымдарды ұнататындар арасындағы қарым-қатынасқа қолайлы кеңістік жасай білген ұйымдастырушылардың қажырлы еңбегінің нәтижесі. Облысымыз үшін мұндай шаралардың қаншалықты маңызды екенін тағы бір паш етті. Олар мәдени мұраны сақтауға және жергілікті таланттарды дамытуға, бірлік пен шаттық атмосферасын құруға ықпал етеді. Кеш соңы мерекенің жарқын соңы болған әсерлі отшашумен аяқталды. Айта кетейік, дархан даланы дүбірге бөлеп, көшпенділердің салт-санасы мен өмір сүру салтынан сыр шертетін 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойыны 13-ші қыркүйекке дейін өтеді. Осы уақыт аралығында Этноауылдағы мәдени бағдарлама өз жұмысын жалғастырады.