Ел тұмар Ақпараттық портал
фото ТО ӘБҚ
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық мұражайының археология бөлімінің мамандары Түркістан облысы, Созақ ауданы, Қызылкөл ауылы маңында орналасқан бірегей археологиялық нысанды далалық зерттеу жұмыстарын аяқтады. Бұл жер Қазақстан аумағында өмір сүрген ежелгі халықтардың тарихы мен мәдениетін зерттеудегі маңыздылығымен ғалымдардың жіті назарының нысанына айналды.
Зерттеудің негізгі мақсаты Қызылкөл маңының тарихи-мәдени нысанының құрамына кіретін ғибадатхана мен қос қорған болды. Бұл сәулет-мәдени құрылыстар біздің дәуірімізге дейінгі кезеңде аймақта болған каңлы мәдениетіне жатады. Экспедиция ескерткіштерді мұқият зерттеп, олардың құрылымы, сондай-ақ ежелгі тұрғындар өмірінің салт-дәстүрі мен әлеуметтік-экономикалық аспектілері туралы мәліметтер жинады. Далалық зерттеулер нәтижесінде археологтар біздің дәуірімізге дейінгі 2 ғасырға жататын бірегей жәдігерлерді тапты. Табылған материалдардың ішінде керамика, қола зергерлік бұйымдар, қару-жарақ элементтері және ежелгі адамдардың мәдени және технологиялық жетістіктерін жақсырақ түсінуге мүмкіндік беретін басқа да артефактілер бар. Бұл олжалар жоғары тарихи құндылыққа ие болып қана қоймай, сонымен қатар жергілікті археология мен этнографияны қайта қарауға ықпал етеді. Ең әсерлі олжалардың бірі ғалымдардың пікірінше, ата-бабаларға немесе табиғи күштерге табынумен байланысты салт-жоралғылар кезінде қолдануға болатын ерекше ғұрыптық заттар болды. Бұл жаңалық осы аймақты мекендеген ежелгі халықтардың рухани нанымдары мен әдет-ғұрыптарын көрсетеді, сонымен қатар діни тәжірибелер мен мифологияны одан әрі зерттеуге мүмкіндік береді. Қызылкөл ескерткішіндегі зерттеулер қаңлы мәдениеті туралы білімді байытып қана қоймай, Түркістан өлкесінің Орталық Азиядағы ерте өркениет ошақтарының бірі ретіндегі маңыздылығын растайды. Ғалымдар алдағы уақытта жүргізілетін қазбалар мен зерттеулер өлке тарихының жаңа беттерін ашуға және ежелгі қазақ халықтарының өмірі мен мәдениетінің маңызды аспектілерін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді деп үміттенеді. Осылайша, Қызылкөлде жүргізілген археологтардың жұмысы Қазақстанның көне тарихы туралы білімнің тереңдеуіне және жаңа ашылымдарға үміт береді. Зерттеу нәтижелері ғылыми басылымдарда жарияланып, кең аудиторияға ұсынылатын болады, бұл таңғажайып елдің тарихы мен мәдениетіне деген қызығушылықты арттыруға ықпал етеді. Ғибадатханадағы археологиялық олжалардың маңызы зор. Соңғы уақытта ғибадатхана аймағында жүргізілген археологиялық қазбалар ежелгі ғұрыптар мен егіншіліктің дамуынан хабар беретін бірегей тұжырымдарымен зерттеушілердің назарын аударды. Қазба жұмыстары кезінде әртүрлі жәдігерлер, соның ішінде ірі қара мен ұсақ малдың сүйектері мен мүйіздері, сондай-ақ тас кесетін, диірмен және қыш ұстағыштар сияқты құралдар табылды. Жануарлардың сүйектері ерекше құндылыққа ие, өйткені олар ежелгі дәуірдегі халықтың тұрмысы мен шаруашылық қызметі туралы айта алады. Табылған мүйіздер малдың адамдар өмірінің маңызды бөлігі болғанын, мүмкін тек тұтынуға ғана емес, сонымен қатар салт-дәстүрлік мақсаттарға да пайдаланғанын көрсетеді. Қалдықтары да табылған ұсақ жануарлар күнделікті тамақтануда да, салт-дәстүрлерде де рөл атқарған болуы мүмкін. Ғибадатхананың батыс бөлігінде 60 см тереңдікте зерттеушілер цилиндрлік тұғырды тапты. Ғимарат дизайнының бұл элементі аруақтарды қастерлеуге байланысты белгілі бір салт-дәстүрлердің бар екенін көрсетеді. Тұғыр мүсінге немесе сыйлықтар ұсынылатын құрбандық үстеліне негіз бола алады. Ескерткіштің биік таулар мен көлдердің жанында орналасуы оның қызметіне қосымша мағыналық қабаттар қосады. Биік таулар көбінесе жаратылыстармен байланысты және аспанның жермен түйісетін жері деп санауға болады. Көлдер, өз кезегінде, өмір суын бейнелейді және тазарту және рәсімдік орын бола алады. Осылайша, осы табиғи факторлардың қосындысы ғибадатхананың қауымның рухани өмірі үшін маңызды орын болғанын көрсетеді. Жәдігерлердің түрлері де өңірдегі ауыл шаруашылығының дамығанын көрсетеді. Тас кескіштер мен диірмендер — астық және басқа да ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу үшін әдетте қолданылатын құрал. Бұл халықтың аңшылық пен терімшілікпен айналысып қана қоймай, ауыл шаруашылығын да игеріп үлгергенін, отырықшы өмір салтын орнықтыруға, өркениетті дамытуға жасалған маңызды қадам екенін көрсетсе керек. Сонымен, табылған жәдігерлер мен ғибадатхананың құрылымы ежелгі адамдардың күрделі әлеуметтік-экономикалық өмірін, олардың бай мәдени мұрасы мен сыртқы әлеммен қарым-қатынасын көрсетеді. Бұл сәулет пен артефактілердің адамзат тарихын зерттеудегі негізгі элементтер ретінде маңыздылығын көрсете отырып, салт-дәстүр тәжірибесі мен ауыл шаруашылығын түсіну үшін жаңа көкжиектерді ашады.