Түркістан облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының хабарламасы бойынша сот жүйесін жаңғырту мақсатында қолданыстағы іс жүргізу заңнамасына азаматтық істердің аумақтан тыс соттылығы ұғымы енгізілді.
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің (шарттық соттылық) 32-бабының жаңа редакциясына сәйкес тараптар аумақтан тыс соттылықты таңдай алады.
Эксаумақтық соттылық азаматтық істі істерді автоматты бөлу жүйесімен (АРД) жүктемесі аз, бірақ мамандануын ескере отырып, сотқа бөлуді көздейді.
Мысалы, жауапкер Нұр-Сұлтан қаласында орналасқан болса да, жүйе істі Нұр-Сұлтан қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотынан, мысалы, Түркістан облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотына бере алады.
Жобаны әзірлеушілер істерді осындай бөлу кезінде сыбайлас жемқорлық факторы төмендеуі керек деп санайды, өйткені нақты азаматтық істің қай сотқа түсетінін болжау мүмкіндігі қиындайды.
Басқаша айтқанда, талапкер мен жауапкер бір аймақта, ал сот басқа аймақта болатын жағдай болуы мүмкін, бірақ бұл үшін тараптардың келісімі болуы керек.
Пандемия кезіндегі соттардың жұмысы қашықтықтан қараудың белгілі бір артықшылықтарын көрсетті. Бұл сот талқылауына қатысушылар үшін уақыт пен ресурстарды айтарлықтай үнемдеу.
Сондай-ақ, Мемлекет басшысы эксаумақтық соттылық туралы ұсыныс бүгінгі күні өте өзекті екенін және оны қолдану барысында республика соттары барлық детальдарды есептеп, барлық тәуекелдерді ескеруі қажет екенін атап өтті.